موشک آر 37

 

   موشک بسیار دوربرد R-37

موشک دوربرد آر-37 را باید ادامه توسعه تکنولوژی پیشرفتهء موشک آر-33 (آموس) به حساب آورد. بنا بود که نوع پیشرفته شدهء MiG-31M و MiG-31BM تا شش فروند موشک آر37 را به عنوان جنگ‏افزار اصلی خود حمل نمایند.

با این وجود مقامات عالی رتبهء نیروی هوایی روسیه ادعا می‏کنند که R-37 به تدریج و با بهسازی رادار جنگنده‏های روسی با مدلهای جدید زاسلون، از MiG-31 گرفته تا Su-27M، MiG-29SMT و S-37 (برکوت) تبدیل به موشک اصلی هوا به هوای این جنگنده‏ها خواهد شد؛ همچنین ادعا می‏شود که برد موشک R-37 به گونه‏ای استثنایی زیاد است و به حدود 400 کیلومتر می‏رسد. در جریان آزمونهای پروازی میگ31، این موشک توانسته به هدفی که گفته می‏شود میگ17 بدون سرنشین بوده است، در فاصلهء 300 کیلومتری اصابت کند.

برنامهء ساخت موشک R-37 از اوائل دههء 1980 آغاز شد و نخستین آزمونهای شلیک آن در سال 1989 در کوبینکا انجام گرفت. پیشتر در سال 1978 دفتر طراحی ویمپل، کار روی موشکی ضدماهواره را برای نصب روی جنگندهء MIG-31B آغاز کرده بود. آزمایش نخستین 2 فروند از نمونه‏های اولیهء MiG-31B در 1986 انجام شد. ولی اطلاعات چنین موشکی تاکنون محرمانه باقی مانده است.

 

 

با توسعهء قابلیتهای چالاکی، ابرمانورپذیری و کشندگی بسیار در موشکهای هوا به هوای کوتاه‏برد نظیر موشک اسرائیلی پایتون4، مسلح شدن اغلب هواپیماهای جنگنده به موشکهای درگیر شونده در فواصل دور (BVR) و انتخاب آنها به عنوان سلاح اولیهء نبردهای هوایی، تعجبی برنمی‏انگیزد.

 

 

 

 

آخرین برگ برندهء بزرگ غرب در نبردهای هوایی دوربرد، موشک AIM-54 (فونیکس) متعلق به نیروی دریایی ایالات متحده بود که بردی در حدود 100 ناتیکال مایل داشت و از یک رادار جستجوگر درونی فعال، بهره می‏گرفت. پروژهء موشکهای بسیار دوربرد هوا به هوا در اواسط دههء 1980، تولید جانشینی جهت موشکهای قدیمی فونیکس بود که به نیروی دریایی ایالات متحده، امکان حضوری قدرتمند در قرن 21 ام را فراهم می‏آورد. اما پروژهء ساخت موشک دوربرد جایگزین فونیکس، نیمه تمام رها گردید و بنا شد از موشکهای میان‏برد، جهت ایفای نقش موشکهای دوربرد در نبردهای هوا به هوا استفاده شود؛ بدین جهت در اروپای غربی، موشک Meteor و در ایالات متحده موشک AIM-120D (آمرام) روی خط تولید قرار گرفتند.
هدف اولیه از تولید موشک فونیکس، امکان دفاع برای ناوهای هواپیمابر در برابر حملات دوربرد بمب‏افکن‏های مجهز به موشکهای کروز اتحاد شوروی بود. این هدف، با عملکرد موشک میان‏‎برد AIM-7 (اسپارو) و بعدها با موشک آمرام تکمیل می‏شد که این دو موشک، قادر بودند با جنگنده‏های اتحاد شوروی درگیر شوند. به همین دلیل بود که نیروی هوایی ایالات متحده، هیچگاه به دنبال موشکی مختص خود با قابلیت درگیری در فواصل دور نرفت؛ هرچند که همانند ترکیب اف14 و فونیکس، امکان استفاده از اف15 مجهز به فونیکس را بررسی نموده بود.
اوّلین موشک دوربرد هوا به هوای روسیه، موشک آر-33 بود که به همان هدف گفته شده برای فونیکس، تولید شده بود. ترکیب جنگندهء میگ-31 و موشک آر-33 به منظور دفاع در برابر تهدیدات موشکهای کروز هواپرتاب غرب، به ویژه موشک AGM-86B و همچنین هواپیماهای پرتاب کنندهء آنها در نظر گرفته شده بودند. اما امروزه، طراحان روس، به دنبال وظائف و کارکرهای متفاوتی برای نسل آیندهء موشکهای بسیار دوربرد هستند.
موشکهای بسیار دوربرد، دارای محدودیتهایی در کاربری‏شان هستند. برای مثال، یک موشک دوربرد نظیر فونیکس یا آر-33، به هنگام مواجه شدن با جنگنده‏های مدرن و مانورپذیری چون سوخوی27 یا اف16، به مشکل جدی برمی‏خورد. برای درک این مسئله، باید وضعیت پروازی موشک فونیکس را مورد بررسی قرار دهیم. موشک فونیکس، جهت دست‏یابی به بیشینهء برد خویش، از یک پیشرانهء کمکی بهره می‎‏برد. این پیشرانه، موشک فونیکس را به ارتفاع بیش از 100 هزار فوت و سرعتی بیش از 6 ماخ می‏رساند. سپس موشک به سمت هدف شیرجه می‏رود و از جستجوگر داخلی خود به هنگام رسیدن به محدودهء مناسب و قابل دسترس آنتن موشک، جهت رهگیری نهایی بهره می‎برد. اما اگر این موشک بر علیه هدفی بسیار مانورپذیر استفاده شود، چه اتفاقی رخ می‏دهد؟
یک موشک بسیار دوربرد، بیشتر انرژی و توان حرکتی خود را حین مرحلهء اوج‏گیری مصرف می‏نماید که در پایان این مرحله، موشک به دلیل مصرف بیشتر توان خود، قادر نمی‎گردد به سمت هدف چالاک، مانور کند. این قسمتی از حقیقت ناتوانی موشک فونیکس در کسب دست کم یک پیروزی در جریان نبردهای هوایی عملیات «طوفان صحرا» را شامل می‏شود: موشک فونیکس، هرگز برای چنین وضعیتی طراحی نشده است. یک راه‏حل، شلیک موشک برای فاصله‏های کوتاه است، اما هنگامی که موشک میان‏برد توانمندتری نظیر آمرام موجود باشد، استفاده از موشک سگین وزن و بزرگی چون فونیکس که توانمندی انجام مانور آن از موشکهایی با اندازه و وزن کمتر، ضعیف‏تر است، مناسب نمی‏باشد.
موشکهای میان‏برد در هدفگیری و ساقط کردن اهداف بدون مانور نظیر بمب‏افکن‏های سنگین و موشکهای کروز که در خط مستقیم پرواز می‏کنند و تصحیح مسیر آنها نیز بسیار گویا می‏باشد، بسیار تواناتر هستند. امروزه تضمین شده است که پیشرانه‏های نوع رم-جت و راکتهای مجهز به سوختهای ژلاتینی، به راحتی قادرند به فواصلی در حدود 60 تا 100 ناتیکال مایل دست پیدا کنند و بدین جهت چنین جنگ‏افزارهایی در کلاس میان‏برد قرار می‏گیرند. با توجه به این مسائل است که توانایی موشکهای جدید و بسیار دوربرد روسی بسیار مورد توجه  و حساسیت قرار می‏گیرد.
اولین موشک بسیار دوربرد و جدید روسی که از پشت پردهء آهنین روسها پدیدار گشته است، موشک R-37 ساخت دفتر طراحی Vympel می‏باشد. این موشک، دنباله‏روی موشک قدیمی R-33 می‏باشد که مجهز به جستجوگر دو حالتهء فعال و نیمه‏فعال راداری از نوع 9B-1388 شده است و به راحتی قادر است به اهدافی در برد 160 ناتیکال مایلی دست یابد. این ادعای روسها، در آزمایش اکتبر 1993، با پرتاب یک موشک R-37 از جنگندهء MiG-31M به اثبات رسید و موشک توانست با موفقیت، یک میگ-17 بدون سرنشین را رهگیری و منهدم نماید.R37